Biały, zielony, czerwony, ziarnisty, kleisty, smażony lub gotowany. W zupie, słodyczach, papierze, koktajlach, sałatkach, kleikach, na śniadanie, obiad i kolację, na ślubie i pogrzebie, w uliczym barze i KFC. Ryż znajdziemy w Wietnamie wszędzie - króluje w menu Wietnamczyków, a jego uprawa nadaje rytm życiu wielu ludzi w całym kraju. Już ponad tysiąc lat temu mieszkańcy delty Mekongu uprawiając ten właśnie wszechobecny ryż, dostrzegli potencjał, jaki tkwił w żywiole wody nie tylko jako podstawy do uprawy, ale również sceny, na której można odtwarzać ludowe opowieści i legendy. Tworząc na podmokłych polach kukiełkowe spektakle, chcieli zapewnić rozrywkę bóstwom wierząc, że przenikają one cały otaczający ich świat. Woda świetnie ukrywała ramiona poruszające kukiełkami i umożliwiała stworzenie dodatkowych, ekscytujących efektów jak wzburzone fale i tryskające w górę strumienie.

Falująca scena
Sceną dla przedstawień wodnego teatru jest obecnie konstrukcja mająca postać basenu o powierzchni około 4 metrów kwadratowych. Za bambusową makietą odzwierciedlającą front typowej wietnamskiej świątyni kryje się nawet do ośmiu aktorów, którzy poruszając specjalnymi prętami ożywiają lalki do nich przyczepione. Bambusowe kije, do których przymocowane są kukiełki, mogą mieć nawet 4 metry długości. Postacie rzeźbione w drewnie ważą do 15 kg, dlatego bardziej skomplikowani bohaterowie przedstawieńe bardziej skomplikowane (morskie stworzenia, smoki) są często sterowani jednocześnie przez kilku aktorów. Kukiełki pojawiają się na wodnej scenie wysuwając się z dwóch stron makiety ukrywającej aktorów lub, ku uciesze widzów, witają ich wynurzając się niespodziewanie z wody.

Opowieści
Spektakle przepełnione są wietnamskim folklorem. Opowiadają o codziennym życiu rolników na wsi – uprawie ryżu, połowie ryb i obchodach tradycyjnych świąt. Historie przeplatane są humorystycznymi scenami, pokazującymi pościg rybaków za morskimi stworzeniami, walki bawołów, droczących się przy pracy chłopów. Zobaczymy dzieci pochłonięte wiejskimi zabawami, ale również autentyczne postacie ukazujące historię kraju.

Innym ważnym elementem przedstawień są opowieści ludowe i legendy, podczas których spokój tafli wody zakłócą fantastyczne stworzenia – morskie lwy i smoki.
Występ dwóch smoków stanowi najbardziej spektakularny i ekscytujący element każdego przedstawienia - zieją ogniem, bawią się i plują wodą. Smok w Wietnamie symbolizuje moc, sprawiedliwość i autorytet. Bawoły nie są mitycznymi stworzeniami, lecz wiernymi i pracowitymi zwierzętami - najcenniejszymi dla wietnamskiego rolnika. Odgrywają ważną rolę w teatrze, symbolizując w nim siłę i odwagę.

Widowisko nie mogłoby się odbyć bez przedstawienia legendy o dzielnym rybaku Thanh Hóa, który z pomocą świętego miecza obronił Wietnam przed najazdami chińskiej dynastii Ming. Miecz ten po wojnie wyjął mu z rąk monstrualny żółw, by przez kolejne lata kraj rozwijał się w pokoju i zaprzestał walk.

Mistrzem ceremonii i naszym przewodnikiem po spektaklu jest postać młodego, silnego chłopa Tễu. Choć ubogi i skromnie odziany, jest człowiekiem o dobrym sercu i ciętym dowcipie. Poprzez swoje satyryczne komentarze krytykuje złe zwyczaje i zjawiska społeczne. Tễu nie występuje podczas poszczególnych części spektaklu, ale wprowadza nas w każdą z kolejnych scen.

Muzyka
Nieodłącznym towarzyszem wodnego teatru kukiełkowego jest mała folkowa orkiestra, grająca na tradycyjnych instrumentach wietnamskich. Znajdują się wśród nich między innymi đàn nguyệt (dwustrunowa lutnia), đàn bầu (jednostrunowa cytra) a także sắt (25-cio strunowa cytra) oraz instrumenty dęte. Muzyka stanowi tło dla wydarzeń i buduje napięcie. Muzycy nie pozostają bierni wobec tego, co dzieje się na wodnej scenie - od czasu do czasu krzyczą w stronę kukiełkowych postaci, ostrzegając przed niebezpieczeństwem lub żartując sobie z ich niezdarności. Głównymi komentatorami wydarzeń podczas spektaklu są śpiewacy chèo – wietnamskiej formy teatralno - operowej. Tradycyjnie wykonawcami chèo byli rolnicy, którzy tworząc amatorskie grupy, zabawiali swoimi opowieściami.

Teatry
Ta unikalna forma artystyczna jest stworzona i rozwijana jedynie przez Wietnamczyków. Obecnie cieszy się szerokim zainteresowaniem zarówno w kraju, jak i na świecie. W stolicy Wietnamu znajduje się Teatr Wodny Thăng Long, a w Sài Gòn Golden Dragon Water Puppet Theatre. Występy teatrów wodnych są stałym punktem obchodów wietnamskich świąt, kiedy to przyciągają tłumy dzieci.

W Warszawie, w Centrum Integracji Thang Long znajduje się miniaturowy kukiełkowy teatr wodny. Spektakle można zobaczyć głównie podczas wydarzeń prezentujących kulturę Wietnamu. Istnieje również możliwość odpłatnego wynajęcia teatru dla osób prywatnych, szkół i organizacji.


Đàm Vân Anh