„Niech sam Bóg pomoże Azerbejdżanowi” Jan Paweł II

Wyjątkowym wydarzeniem w najnowszej historii Azerbejdżanu i w życiu Kościoła Katolickiego w Baku była oficjalna wizyta papieża Jana Pawła II w tym kraju, gdzie większość mieszkańców stanowią wyznawcy Islamu. Mimo złego stanu zdrowia, papież nie zrezygnował z wizyty w Baku (i). 23 maja 2002 roku papieża przyjął poprzedni prezydent Azerbejdżanu Hejdar Alijew. „Niech sam Bóg pomoże Azerbejdżanowi”. Tymi słowami, wypowiedzianymi w języku azerbejdżańskim, rozpoczął swoje wystąpienie Jan Paweł II. Oto fragment z jego innego wystąpienia podczas wizyty w Baku: „Przyjechałem do tego starożytnego kraju, zachowując w sercu podziw dla bogactwa jego kultury. Ten kraj wchłonął dziedzictwo wielu kultur, w szczególności perskiej i Ałtaj-turańskiej. Na tej ziemi były i nadal są wielkie religie: zoroastryzm współistniał z chrześcijaństwem albańskiego Kościoła, który odegrał ważną rolę w czasach starożytnych. Azerbejdżan jest bramą pomiędzy Wschodem i Zachodem. (...) Oto u bram Wschodu, niedaleko od miejsc gdzie słychać szczęk broni, chcę podnieść głos. Wzywam przywódców religii, odrzucić wszelkie formy przemocy, takie jak znieważenie imię Boga i stać się przewodnikami pokoju i pojednania w duchu szacunku dla wszystkich. Mam na myśli także imigrantów i uchodźców tego kraju i całego Kaukazu. Dzięki międzynarodowej solidarności, niech rozpali się promyk nadziei na przyszłość ich własnej ziemi” (ii).

Po oficjalnych spotkaniach, w drugim dniu wizyty papież odprawił Mszę Świętą w pałacu „Gier Ręcznych” w obecności kilku tysięcy osób (iii). Po wizycie polskiego papieża prezydent Azerbejdżanu Hejdar Alijew wydzielił wspólnocie katolickiej w Baku działkę pod budowę nowego kościoła katolickiego, poprzedni zniszczono w czasach radzieckich (iv). W ramach swojej misji kościół katolicki aktywnie angażuje się w życie azerbejdżańskiego społeczeństwa i dosłownie jest jego organiczną częścią. Trzeba dodać, że dzięki wysiłkom przywódców różnych religii – muzułmańskiej, katolickiej, prawosławnej i żydowskiej – poziom dialogu międzyreligijnego i tolerancji wśród zwykłych obywateli Azerbejdżanu jest bardzo wysoki.

Polityka, kultura i nauka

„(...) w okresie niepodległości, w latach 1918-1920, ostatnią zagraniczną delegacją odwiedzającą Azerbejdżan była właśnie delegacja polska pod kierownictwem Tytusa Filipowicza. W czasie jej pobytu w Baku miał miejsce bolszewicki przewrót. Polscy dyplomaci byli przetrzymywani kilka dni w bolszewickim więzieniu.”(v)

Vilayet Guliyev
Ambasador Azerbejdżanu w Polsce
(2004-2010)

Pomimo długiej tradycji dwustronnych stosunków między Azerbejdżanem a Polską, najnowsza historia stosunków dyplomatycznych między obu państwami odnowiła się po rozpadzie Związku Radzieckiego. Ambasada Polski w Baku funkcjonuje od 1998 roku, a od 2004 roku w Warszawie działa ambasada Azerbejdżanu. Wydaje się, że warto przypomnieć kilka ważnych wydarzeń dotyczących stosunków dyplomatycznych między Polską a Azerbejdżanem.

2 lipca 2009 roku Prezydent Polski Lech Kaczyński wraz z małżonką przybył z oficjalną dwudniową wizytą do Azerbejdżanu. To nie była jego pierwsza wizyta w tym kraju (vi), ale tym razem zostały podpisane znaczące międzypaństwowe umowy. „W obecności prezydentów Polski i Azerbejdżanu Grupa Lotos i azerska spółka naftowa SOCAR podpisały list intencyjny dotyczący wspólnych działań w zakresie wydobycia i przerobu ropy naftowej. Na wspólnej konferencji prasowej ze swoim azerskim odpowiednikiem Ilhamem Alijewem, polski prezydent podkreślił: „Azerbejdżan może być i będzie krajem, który ma zasadniczy wpływ na bezpieczeństwo energetyczne Europy. (...) Azerbejdżan to klucz nie tylko do sukcesu Polski, ale też całej UE, jeśli chodzi o niezależność energetyczną”. W czasie wizyty u prezydenta Azerbejdżanu Lech Kaczyński został uhonorowany najwyższym odznaczeniem tego kraju – Orderem imienia Hejdara Alijewa. „To symbol tego, jak wiele Pan zrobił dla rozwoju naszych stosunków” – mówił po odznaczeniu Lecha Kaczyńskiego azerski przywódca. Jak zaznaczył, jest to też uznanie działalności polskiego przywódcy związanej z sektorem energetycznym w Europie” (vii). Za wybitne zasługi w rozwoju współpracy pomiędzy Polską a Azerbejdżanem, wzmacnianie więzi w sferze kultury i nauki, Rada Naukowa Bakijskiego Uniwersytetu Słowiańskiego w dniu 30 czerwca 2009 roku, przyznała Prezydentowi Rzeczpospolitej Polskiej Lechowi Kaczyńskiemu, tytuł doktora honoris causa Bakijskiego Uniwersytetu Słowiańskiego (viii).

Po wizycie L. Kaczyńskiego w Azerbejdżanie, rozwój stosunków między obu państwami zaczął nabierać tempa. Na początku marca 2010 roku odbyła się oficjalna wizyta polskiego premiera Donalda Tuska na Południowym Kaukazie. Swoją podróż D. Tusk rozpoczął od wizyty w Azerbejdżanie. W Baku polski premier spotkał się z prezydentem Ilhamem Alijewem, premierem Arturem Rasizade i marszałkiem Sejmu Oktayem Asadovem. Podczas spotkań delegacje obu krajów omówiły kwestie dotyczące gazociągu „Nabucco” i udział krajów UE w tym projekcie. W Baku, a następnie w Tbilisi Donald Tusk prowadził rozmowy w sprawie budowy euroazjatyckiego korytarza dostaw ropy do Europy. Rozmawiano także o przedłużeniu rurociągu Odessa-Brody do Płocka , a następnie do Gdańska (x).

Niektórzy eksperci Azerbejdżanu optymistycznie patrzą w przyszłość stosunków między Polską a Azerbejdżanem, które odbywają się na najwyższym poziomie. Wskazują na to oczekiwane wizyty przywódców obu państw. 25-26 lipca 2011 roku z oficjalną wizytą Azerbejdżan odwiedzi prezydent Polski Bronisław Komorowski. Obaj prezydenci spotkają się nie po raz pierwszy. Wcześniej prezydenci obu państw spotkali się w Davos podczas tegorocznego Światowego Forum Ekonomicznego. Według obecnego ambasadora Polski w Azerbejdżanie Michała Łabędy: „W ramach dwudniowej wizyty będą omówione kwestie rozwoju dwustronnej współpracy w różnych dziedzinach, kwestie międzynarodowe, w tym realizacja unijnego programu „Partnerstwa Wschodniego” (xi). Jeszcze w tym roku planowana jest również rewizyta prezydenta Azerbejdżanu Ilhama Alijewa w Polsce.

Nie ma wątpliwości, że wizyty na wysokim szczeblu wskazują zainteresowanie wymiany poglądów między prezydentami obu państw w wielu sprawach dwustronnych, jak również ich podobne stanowiska w niektórych kwestiach regionalnych i międzynarodowych. Ale nie możemy zapominać o działalności w sferze rozpowszechnienia kulturalnego dziedzictwa Polski i Azerbejdżanu w obu krajach, co służy konwergencji i integracji obu narodów. Ogólnie rzecz biorąc, te działania są prowadzone za pośrednictwem ambasady.

9 listopada 2006 roku przy współpracy rządu i Ambasady RP w Baku zostało założone Centrum Języka i Kultury Polskiej. Centrum to zostało otwarte przez Marszałka Senatu RP Pana Bogdana Borusewicza. „W ośrodku tym funkcjonuje biblioteka, w której zebrano materiały związane z historią, kulturą i literaturą Polski, istnieje również sala wykładowa wyposażona w nowoczesny sprzęt techniczny.
Podstawowym celem Centrum jest rozwój związków kulturalnych między Azerbejdżanem i Polską, współpraca młodzieży obu krajów w zakresie nauki i kultury, a także ulepszanie procesu edukacyjnego w dziedzinie polonistyki” (xii). Właśnie studenci-poloniści Bakijskiego Słowiańskiego Uniwersytetu (w którym działa Centrum) pomogli w tłumaczeniu na język polski książki azerbejdżańskiego poety, tłumacza i eseisty Selima Babułłaogłu. Polska edycja jego tomiku wierszy „Poświęcone biciu serca” została wydana we Wrocławiu w 2007 roku (xiii).

2010 rok w Azerbejdżanie był ogłoszonym Rokiem Chopinowskim. W związku z tym wydarzeniem w pamięci została publikacja podręcznika „Chopin - pedagogiczne aspekty opanowania gry utworów fortepianowych F. Chopina” autorstwa Elnary Keberlińskiej, docenta Bakijskiej Akademii Muzycznej im. U. Hadżibejły. „Podręcznik poświęcony jest pedagogicznym aspektom nauczania gry wybranych utworów F. Chopina i ich interpretacji. W książce zebrane zostały opinie azerbejdżańskich pedagogów na ww. temat” (xiv). W ciągu całego roku w różnych miastach Azerbejdżanu odbywały się muzyczne przedsięwzięcia. (xv)
Z kolei 2011 r. w Azerbejdżanie został ogłoszony Rokiem Czesława Miłosza.

W polsko-azerbejdżańskich stosunkach edukacyjnych wyjątkową rolę odgrywa Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego. Dzięki programom, realizowanym przez ten ośrodek co roku do Polski przyjeżdża wielu azerbejdżańskich studentów.

Stosunki gospodarcze między obu krajami

„Aktywne relacje gospodarcze między Azerbejdżanem a Polską wpłyną na realizację bezpośredniego lotu Baku-Warszawa i Warszawa-Baku”.

Hasan Hasanov
Ambasador Azerbejdżanu w Polsce

„Obrót towarowy pomiędzy Polską i Azerbejdżanem według danych Centralnego Biura Statystycznego Polski wynosił w 2006 roku 76,4 mln dolarów amerykańskich, a w 2007 roku – 73,8 mln. W 2008 roku po raz pierwszy w historii naszych stosunków gospodarczych Azerbejdżan osiągnął saldo dodatnie. W tym samym roku z Polski do Azerbejdżanu eksportowano towary na kwotę 104,9 mln dolarów. W porównaniu do 2007 roku to o 50% więcej. (…) Duży wpływ na saldo dodatnie po stronie azerbejdżańskiej miało dostarczenie ropy do zakładu przeróbki ropy naftowej w Płocku. Azerbejdżan jest na drodze do wprowadzenia w życie wspólnych dużych projektów z Polską i Unią Europejską. Mam na myśli budowę rurociągu Baku – Odessa – Brody – Płock (Gdańsk). Po szczycie energetycznym w Krakowie 2007 roku, który odbył się z inicjatywy polskiego prezydenta, sprawy nabrały szybkiego tempa. Został utworzony koncern „Sarmatia” (xvi).

Potencjał współpracy między Azerbejdżanem a Polską jest wielostronny. On nie dotyczy tylko i wyłącznie sektora ropy i gazu. Potwierdzeniem tego było spotkanie biznesowe Polska-Azerbejdżan, które odbyło się 6-7 czerwca 2011 r. w Ministerstwie Gospodarki Polski. W związku z tym przedsięwzięciem do Warszawy przybyło około 50 przedstawicieli azerbejdżańskich firm handlowych z branży rolno-spożywczej, transportowej, turystycznej, a także przemysłu obronnego, maszynowego i chemicznego. Stronę Polską reprezentowały liczne spółki handlowe. Otwierając spotkanie ambasador Azerbejdżanu w Polsce Hasan Hasanov poinformował, że 25-26 lipca złoży wizytę w Baku prezydent Polski Bronisław Komorowski, a we wrześniu b.r. gościć będzie w Warszawie prezydent Ilham Alijev. Według ambasadora, takie aktywne relacje wpłyną na realizację bezpośredniego lotu Baku-Warszawa i Warszawa-Baku, gdyż już istnieją loty Warszawa-Tbilisi i Warszawa-Erewań” (xvii).

Mamy nadzieję, że stosunki między obu krajami zostaną wzmocnione w przyszłości. Aby tak się stało potrzebna jest, przede wszystkim, współpraca w różnych dziedzinach kultury, nauki i ekonomii. Na koniec, pozostaje więc zaprosić polskich miłośników muzyki do Baku w maju 2012 roku. Właśnie wtedy w stolicy Azerbejdżanu odbędzie się kolejny konkurs Europejskiej Piosenki „Eurowizji”. Zapowiada się ciekawa impreza!


Hijran Aliyeva

(i) „Azerbejdżan – 24 kraj muzułmański, odwiedzany przez papieża Jana Pawła II, i pierwszy z tych, w których dominującą pozycję ma szyicka gałąź islamu. Ponadto, Azerbejdżan został ósmym krajem wśród byłych republik radzieckich, dokąd przybył papież”.

http://courier.com.ua/religija/papu_rimskogo_teplo_vstrechali_v_baku/

(ii) Courier.ua, Папу римского тепло встречали в баку, 16.06.2002,

(iii) courier.com.ua/religija/papu_rimskogo_teplo_vstrechali_v_baku/
http://www.catholic.az/001-2.php

(iv) BIS, http://www.studium.uw.edu.pl/?id=178&bid=4&nid=1686

(v) „Z punktu widzenia dyplomacji stały się one możliwe dopiero po uzyskaniu niepodległości przez nasze państwa. Po upadku Imperium Rosyjskiego, 28 maja 1918 roku – Azerbejdżan, a 11 listopada tego samego roku – Polska, stały się państwami niepodległymi. Republika Azerbejdżańska wyznaczyła swojego pierwszego ambasadora w Polsce 1 grudnia 1918 roku. Był to znany pisarz i dyplomata Jusif Wazir Czamanzamanli. Jednak ta nominacja miała tylko symboliczny charakter, przyjazd azerbejdżańskiego dyplomaty do Warszawy był bowiem niemożliwy. Polska natomiast 1 października 1919 roku utworzyła wydział konsularny w Baku, a polski dyplomata, Stefan Rylski, został konsulem. W 1920 roku, 7 stycznia, władze Azerbejdżanu postanowiły otworzyć w Warszawie dużą ambasadę, o regionalnej skali. Jednak okupacja Azerbejdżanu przez bolszewików w kwietniu tego samego roku stała się przeszkodą we wcieleniu tego planu w życie”. V. Guliyev, „Polsko-azerbejdżańska opowieść”,

http://www.swiatelit.com.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=129:polsko-azerbejdaska-opowie&catid=60:archiwum-0909&Itemid=85

(vi) Wizyta prezydenta L. Kaczyńskiego odbyła się w marcu 2007 roku,
http://www.polonia-baku.org/pl/akt.phtml?kacz

(vii) http://www.prezydent.pl/x.node?id=1011848&eventId=28528302

(viii) http://bsu-edu.org/BeyXabar.aspx?kkk=97

(ix) „Uruchomienie rurociągu Brody-Płock do transportu kaspijskiej ropy pozwoliłoby zdywersyfikować dostawy tego surowca do Polski i częściowo uniezależnić nasz kraj, a także Ukrainę, od dostaw z Rosji. Prezydent Azerbejdżanu przypominał, że w trakcie opracowania jest studium wykonalności projektu rurociągu”.
www.prezydent.pl/x.node?id=1011848&eventId=28528302

(x) http://www.aze.az/news.php?id=32970

(xi) http://www.1news.az/politics/20110524041825370.html

(xii) Historia powstania Centrum,
http://bsu-edu.org/BeyXabar.aspx?kkk=97

(xiii) http://www.atut.ig.pl/?108,poswiecone-biciu-serca

(xiv) http://www.baku.polemb.net/index.php?document=339

(xv) Patrz: http://www.baku.polemb.net/index.php?document=340

(xvi) Świat Elit, Polsko-Azerbejdżańska opowieść, №04/2011,
http://www.swiatelit.com.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=129:polsko-azerbejdaska-opowie&catid=60:archiwum-0909&Itemid=85

(xvii) BIS, 6.06.2011, http://www.studium.uw.edu.pl/?id=178&bid=4&nid=1784