Ślady Litwy w Warszawie są nieliczne, niektóre są tak pomieszane że dziś nawet trudno byłoby powiedzieć, czy to są ślady litewskie, czy rdzennie polskie. To wynika z naszej wspólnej, bardzo bogatej i bardzo wymieszanej historii. W tym felietonie trochę odwrócę karty i opiszę bardzo ważne wydarzenie Polskie na Litwie, które sprzyja, a może nawet więcej - jednoczy inteligencję polską i litewską. Myślę, że to czasopismo nie pojawiłoby się bez życzliwego wsparcia inteligencji polskiej. Trudno uwierzyć, że pismo liczy 20 lat. 24 grudnia 1989 roku ukazał się pierwszy numer „Znad Wilii”. Niektóre wydania były kserowane. Nie zachowały się – był przecież czas, kiedy pojechały czołgi, mimo pierestrojki, kiedy nastał okres izolacji krajów bałtyckich i rewolty, spodziewano się nawet, że obficie popłynie krew. Części działaczy (dziś się o tym nie mówi) nie wytrzymały nerwy i w okresie największego wrzenia uciekli z rodzinami do Polski, by przeczekać najgorsze. Któż by przypuszczał, że Związek Radziecki tak szybko się rozpadnie, i „śpiewająca”, wiecowa rewolucja na Litwie odniesie sukces… „Znad Wilii” przetrwało. Młodzi słuchacze Radia Znad Wilii w Wilnie zapewne nie zdają sobie sprawy z tego, co było pierwsze „jajko czy kura”? A jajek, że nie powiem – jaj, było więcej: Polskie Studio Dokumentalistyki Filmowej, Międzynarodowe Spotkania Poetyckie „Maj nad Wilią”, galeria „Znad Wilii”.
Założyciel pisma, Romuald Mieczkowski, urodził się w Wilnie. Studiował filologię polską i geografię, estetykę. Debiutował w 1966 roku autorskim opowiadaniem. Pracował jako tłumacz oraz dziennikarz w gazecie codziennej. Od 1980 prowadził redakcję polską w Radiu Litewskim , zmieniając całkowicie charakter audycji. W roku 1989, na fali pierestrojki, stworzył w Telewizji Litewskiej cotygodniowy magazyn polski „Panorama Tygodnia” (późniejsze „Rozmowy Wileńskie”), który prowadził do 2002 roku – aż do zniknięcia programu w tej postaci z anteny.
Od 1989 roku redaguje i wydaje pismo o rodowodzie niepodległościowym – „Znad Wilii”, którego podstawowym celem była i jest integracja środowisk inteligencji polskiej. Jest też współtwórcą radia o tym tytule. Od roku 2000 „Znad Wilii” ukazuje się jako kwartalnik (o objętości 160 s.). Mieczkowski pisze felietony również pod pseudonimem Tomasz Bończa. Współpracuje m.in. z nowojorskim „Nowym Dziennikiem”, a także z Telewizją Polską, Radiem Polskim, BBC.
O śladach Polaków na Litwie i Litwinów w Polsce można dowiedzieć się więcej w czasopiśmie „Znad Wilii”, które od kilku lat pojawia się też w Warszawie i w kilku innych miastach Polski.
Czytając pismo, wydawane po polsku na Litwie, wspieramy odradzającą się inteligencję polską w tym kraju. Dziękuję za to i zapraszam do nabywania kwartalnika w kioskach RUCH-u, niestety tylko w nielicznych, ale proszę pytać! Można zamówić „Znad Wilii” w najbliższym kiosku RUCH-u. Pismo jest dostępne w księgarni im. B. Prusa w Warszawie, Krakowskie Przedmieście 7; w Domu Spotkań z Historią, ul. Karowa 20; w klubo-księgarni „Serenissima”, ul. Chmielna 16/2. W Olsztynie i okolicach kolportaż prowadzi Krzysztof Jankowski, tel. 89 5344878, 89 6463294. Proszę poinformować o tym zainteresowanych d. Kresami i sytuacją Polaków na tych ziemiach! Na życzenie Państwa pismo wysyłamy pocztą.
Tekst: Linas Domarackas, w oparciu o materiały prasowe i dokumentacje czasopisma „Znad Wilii”.
