Teraz, kiedy dni są krótsze, a na zewnątrz jest zimno, miło jest posiedzieć w domu.
Jednym z moich ulubionych zajęć zimą jest gotowanie. Może to być bardzo kreatywne zajęcie, związane z pamięcią i ojczyzną.
Gotowanie to wyjątkowy sposób na poznanie polskiej kultury, ale może być także wspaniałym sposobem na wejście w swoją pamięć, w smaki, które poznaliśmy jako dzieci. Można powiedzieć, że istnieją pewne bardzo ważne powiązania między smakiem i pamięcią, a pomysł takich powiązań nie pochodzi wyłącznie z mojej intuicji – naukowcy podejrzewają, że smak i pamięć są ze sobą nierozerwalnie połączone. Dzieje się tak, ponieważ smak, tak jak zapach, omija tę część mózgu, która odpowiada za logikę i uczenie się i przechodzi bezpośrednio do pierwotnej części mózgu, centrum instynktu i pamięci. Jednak naukowcy nie wiedzą, co było pierwsze – smak czy pamięć. Moim zdaniem to smak był pierwszy. I dla mnie pierwsze były smaki kuchni portugalskiej.
Kuchnia portugalska stanowi część „diety śródziemnomorskiej” i posiada bogate, sycące i smaczne dania. Oliwa z oliwek jest jedną z podstaw kuchni portugalskiej, zarówno przy gotowaniu jak i przyprawianiu potraw. Czosnek jest w powszechnym użyciu, stosujemy także wiele różnych ziół. Jednocześnie posiadamy szeroki wybór przypraw, które pochodzą z dawnych kolonii portugalskich. Jedną z naszych najsłynniejszych przypraw jest cynamon – używamy go w naszych typowych deserach takich jak pudding ryżowy (arroz doce) lub w bardzo popularnym cieście o nazwie pastel de nata, małej tarcie z kremem, posypanej cynamonem. Nasz obiad, często trwający ponad godzinę, jest podawany między południem i 14:00 lub między 13:00 i 15:00, a czasami, w weekend, jeśli gości się przy stole rodzinę lub przyjaciół, może potrwać od trzech do czterech godzin! Kolacja jest generalnie podawana późno, około lub po 20:00 lub 21:00 i zwykle zawiera zupę.
Czy macie wspomnienia o jedzeniu z dzieciństwa? Ja mam. Myślę, że mam naprawdę wyraźne wspomnienia o jedzeniu, dla których czasem się zatrzymuję. Wspomnienia te mogą być silnie związane również z zapachem. Oczywiście teraz jestem w Polsce i te okazje nie zdarzają się zbyt często, ale już się zdarzały. Nawet w Polsce bywały momenty, kiedy się zatrzymywałem, potrząsałem głową i rozglądałem się lekko zaskoczony, ponieważ te wspomnienia były tak silne. Pewnego dnia spacerowałem po Gdyni i poczułem bardzo miły zapach. Ten zapach był niesamowity, był wspaniały, ponieważ moje wspomnienia były tak wyraziste, pełne ruchu i obrazów. Byłem w pobliżu cukierni i właśnie przywieźli tam ciastka. Ten zapach był identyczny jak zapach wypieków, które jedliśmy na plaży w Portugalii, kiedy byłem dzieckiem (to było typowe na niektórych plażach, że ludzie sprzedawali te wypieki). Przypominają one polskiego pączka. Ale nasze mają krem jajeczny i nazywamy je Bola de Berlin (kulki berlińskie).
W tym momencie moglibyśmy zapytać: czym jest jedzenie? Nie jest to głupie pytanie, ponieważ jedzenie – tak jak rodzina, płeć czy religia – musi był rozumiane jako konstrukt kulturowy. I jeśli podejdziemy do jedzenia w sposób antropologiczny, zrozumiemy, że kwestia jedzenia może być bardzo głęboka i interesująca. Nie ma więc niczego trywialnego w jedzeniu: studiowanie kultury kulinarnej i jej historii daje lepsze zrozumienie społecznych, politycznych i ekonomicznych cech kultury.
Kuchnia portugalska jest dialogiem kultur, ponieważ posiadamy naprawdę zróżnicowane jadłospisy w każdym regionie naszego kraju. Prowadzimy również historyczny dialog z Afryką, Brazylią i Azją, w którym wpływamy na siebie nawzajem.
Gdy jesteśmy daleko od domu, gotowanie może być czasami dialogiem w przestrzeni i w czasie. Może to się wiązać z zapamiętywaniem pewnych smaków z naszej ojczyzny lub związanych z naszą rodziną, a to wiąże się ściśle z nostalgią, ale kiedy zapraszamy przyjaciół, aby skosztowali tradycyjnych potraw z naszego kraju, możemy także mówić o tożsamości. W ten sam sposób gotowanie może stanowić dialog między dwiema kulturami. Czego mogą się od siebie nauczyć? Czego możemy się nauczyć, rozumiejąc różnice między nimi?
Podoba mi się możliwość dialogu między kuchnią polską a portugalską. Słucham ich uszami i ustami.
A. Xavier
Tłumaczył: Mateusz Pazdur
