Armenia, po ormiańsku Hayastan, to państwo w Azji na Zakaukaziu. Kraj położony u stóp góry Ararat (po ormiańsku „Masis”) na szczycie której osiadła po potopie arka patriarchy Noego. Ormianie wywodzą swe korzenie od wnuka Noego Hajka. Dzięki działalności św. Grzegorza Oświeciciela już w 301 r. (12 lat przed tym, kiedy Konstantyn I Wielki zniósł prześladowania chrześcijan w Rzymie) król Armenii Tiridates III ustanowił chrześcijaństwo religią państwową, co czyni Armenię najstarszym chrześcijańskim państwem świata. W 406 r. ormiański mnich Mesrob Masztoc stworzył od podstaw alfabet ormiański, co przyczyniło się do bujnego rozwoju kultury. Rozbiór Armenii między Bizancjum i państwem Turków Seldżuków w roku 1080 spowodował masową emigrację Ormian z ojczyzny, m.in. do Rusi. Prawdopodobnie po najazdach mongolskich w XIII wieku kolonie ormiańskie na Rusi zostały zasilone nową falą emigrantów z Armenii zakaukaskiej. W państwie polskim Ormianie znaleźli się w połowie XIV wieku, po przyłączeniu przez Kazimierza Wielkiego Rusi Halickiej ze Lwowem, gdzie istniało ich znaczne skupisko. W 1356 r. król Kazimierz zatwierdził odrębność religijną, samorządową i sądowniczą Ormian lwowskich, a w 1367 r. zezwolił ich biskupowi Grzegorzowi na wykonywanie jurysdykcji biskupiej i budowę katedry w mieście. Ormianie napływali na ziemie polskie przez Krym, Besarabię i Ruś. Osiedlali się na ziemiach południowo-wschodnich Rzeczypospolitej (Bukowina, Kamieniec Podolski, Suczawa, Kijów). Nowa ojczyzna zapewniała im pokój i swobodę egzystencji.
W następstwie drugiej wojny światowej Ormianie podzielili losy Polaków z Ziem Wschodnich, zmuszonych do opuszczenia swej małej ojczyzny i do osiedlenia się w Polsce centralnej i zachodniej. Po długich latach rozproszenia Ormianie polscy zamieszkali w tak oddalonych miastach jak: Kraków, miasta Górnego Śląska, Opole, Wrocław, Gdańsk, Warszawa i inne. Z czasem doszło do skupienia się tej ludności wokół różnych organizacji. Tak w 1981 r. w Warszawie z inicjatywy lidera społeczności ormiańskiej profesora Leona Ter Oganiana powstało Koło Zainteresowań Kulturą Ormian przy tutejszym oddziale Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego. Warszawska organizacja skupia w swoich szeregach środowisko Ormian polskich potocznie nazywanych „starą emigracją” i Ormian, którzy wyemigrowali do Polski w następstwie trudnej sytuacji geopolitycznej i materialnej, w jakiej znalazła się niepodległa Republika Armeńska po upadku ZSRR – „nowa emigracja”. Obecnie społeczność ormiańska zamieszkująca na terenie RP liczy około 40 tys. osób.
Działalność Koła to aktywność ponad 100 osób integrujących środowiska ormiańskie, polskie i mniejszości narodowych i etnicznych. Dorobek to kilkaset spotkań i prezentacji; comiesięczne spotkania i msze integracyjne, w oryginalnym obrządku ormiańsko-katolickim, wydanie kilkudziesięciu publikacji: od informatorów po naukowe opracowania. Koło aktywnie udziela różnorodnej pomocy imigrantom w Polsce, szczególnie z krajów poradzieckich. Początkiem była przeprowadzona w 1989 roku ogólnopolska akcja pomocy dla ofiar trzęsienia ziemi w Armenii. Comiesięczne spotkania odbywają się w Muzeum Etnograficznym przy ulicy Kredytowej 1. Powołanie Fundacji Ormiańskiej KZKO (9.07.2007) było konieczne dla zapewnienia samodzielności finansowej i organizacyjnej działalności ormiańskiej społeczności. FO KZKO kontynuuje, wspiera i bezpośrednio realizuje programy, dotychczas prowadzone przez KZKO.
Fundacja Ormiańska KZKO, zajmuje się zdobywaniem funduszy na poszczególne projekty i koordynuje ich prowadzenie. Do najistotniejszych celów istnienia Fundacji zaliczamy realizację działań służących wyrównywaniu szans grup słabszych oraz pomoc grupom zagrożonym czy poddanym społecznej, kulturowej i prawnej dyskryminacji. Od początku istnienia FO KZKO intensywnie przygotowujemy kilkanaście programów, których realizacja sukcesywnie prowadzona jest w zakresie:
kulturowym – działalność integracyjna na rzecz mniejszości etnicznych i narodowych w Polsce (wspólne projekty z organizacjami karaimskimi, tatarskimi, żydowskimi, romskimi, rosyjskimi; działania na rzecz rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, lokalnych wspólnot oraz grup i środowisk zmarginalizowanych społecznie (spotkania i imprezy - Święcenie wody, Szaszłyk, Bal, Chorutowe warsztaty, kiermasz świąteczny, warsztaty taneczne i muzyczne, tworzymy Cyfrową Bibliotekę Ormiańską);
społecznym – pomoc prawna, doradztwo zawodowe, pomoc edukacyjna dla imigrantów z byłych republik radzieckich; popularyzowanie aktywności obywatelskiej działania służące wyrównywaniu szans grup dyskryminowanych i zagrożonych społecznym wykluczeniem (biuro pomocy prawnej i doradztwa zawodowego prowadzone w Warszawie, Gliwicach i Łodzi – projekt ”Kancelaria pomocy prawnej zawodowej i integracyjnej dla obywateli państw trzecich”, warsztaty obsługi komputera, szkolenia dla urzędów centralnych i samorządowych w zakresie kompetencji międzykulturowych,
naukowym – wspieramy merytorycznie kilka projektów badawczych, prowadzonych przez młodych naukowców, m.in.: Sytuacja kobiety ormiańskiej diaspory w Polsce; Badania porównawcze sytuacji Ormian w Polsce i Polaków w Armenii (IKP UW); Ormianie jako społeczność sieci(IS PAN); Migracja ormiańska w Polsce (UMK Toruń), badania konserwatorskie i renowacje cmentarzy ormiańskich na Ukrainie w ramach projektu ”Kuty nad Czeremoszem - mała stolica Ormian”
organizacyjnym – rozbudowa struktury FO KZKO, budowanie niezależnej, obywatelskiej i stabilnej organizacji pozarządowej (wyposażamy biuro fundacji, powstaje portal ormiański i strona internetowa FO KZKO, nawiązaliśmy współpracę z kilkunastoma specjalistami z obszarów ekonomii i zarządzania, prawa administracyjnego i karnego, działalności pozarządowej oraz naukowcami reprezentującymi nauki humanistyczne i ekonomiczne).
Miesiąc po powołaniu struktur fundacji zostaliśmy wyróżnieni przez Fundację OŚKA w konkursie Programu Wspierania Polskich Organizacji, Inicjatyw i Grup Kobiecych „Fundusz dla Kobiet”. Otrzymaliśmy dotację na realizację naszego projektu pt. Być online - warsztaty komputerowe dla kobiet ze środowisk ormiańskich. Wykonanie programu trwało od listopada 2007 r. do stycznia 2008 r., w ramach którego zrealizowaliśmy wszystkie założenia. Celem projektu było praktyczne wspieranie kobiet i ułatwienie tej grupie dostępu do instrumentów przeciwdziałających procesom wykluczania. W możliwym zakresie, na jaki pozwalały otrzymane środki, realizacja programu była także konkretnym przeciwdziałaniem powstawaniu barier kulturowych i promowaniu otwartych postaw obywatelskich. Ogromnym sukcesem Fundacji jest prowadzenie autorskiego programu obozu wolontariackiego na Ukrainie gdzie młodzież w trakcie prac porządkowych na cmentarzach swoich przodków poznaje miejsca, kulturę i tradycje społeczności ormiańskiej ongiś tam zamieszkującej.
Ormianie to naród rozkochany w muzyce, tańcu i poezji. Naród ludzi otwartych, uczynnych lubiących śpiewać ,tańczyć i biesiadować w pełnym tego słowa znaczeniu. Pod egidą Fundacji działa ormiański zespół narodowej muzyki i tańca Musa Ler. Repertuar zespołu - to tradycyjne utwory ormiańskie w których pobrzmiewają nuty i klimat obszarów, gdzie przebywała diaspora ormiańska. Wszyscy muzycy pochodzą z Armenii i mieszkają w Polsce. Kierownikiem muzycznym grupy jest Hakob Baghdasaryan ormiański twórca ludowy będący przez wiele lat w Armenii Szefem Zespołu Narodowych Instrumentów Ormiańskich.
Nasza muzyka najlepiej wyraża długą drogę jaką przebyliśmy od Hayastanu do Lechistanu zapraszamy do posłuchania.
Maciej Bohosiewicz
