Mặc dù có nhiều thay đổi bão táp trên trường chính trị thế giới, hai quốc gia vẫn giữ quan hệ ngoại giao tốt đẹp trong lịch sử. Ngày nay, Ba lan đóng vai trò kinh tế quan trọng cho Trung quốc, còn thanh thiếu niên Trung quốc hăng hái đến Ba lan học tập.
Theo những thống kê không chính thức, có khoảng năm ngàn công dân Trung quốc hiện đang cư trú tại Ba lan, phần lớn tập trung ở các thành phố lớn. Từ năm năm nay, tôi nhận thấy số người Hoa sống tại Vacsava có sự tăng trưởng vượt bậc. Phần lớn họ là nhân viên của các tập đoàn Trung quốc được cử đến làm việc tại các chi nhánh đặt tại Ba lan, người tìm việc làm và sinh viên. Nhóm thường được gọi là "Lưu vong kỳ cựu" (lao huaqiao, đọc là lao hao chao), những người tôi có quen biết trong quá khứ chỉ còn là một số nhỏ. Vài người quay trở lại Trung quốc, tôi cũng không còn giữ liên lạc được với những người tôi đã từng cùng lớn lên. Không có các số liệu thống kê được công bố chính thức về số lượng người Trung quốc sống tại Vacsava, tuy nhiên, con số ước lượng nằm trong khoảng từ 600 đến 1000. Phần lớn họ tập trung sống tại khu vực ngoại ô, phía tây nam của thủ đô, hay tại quận Ochota, trong khu vực được gọi là khu phố Trung hoa, nằm giữa phố Kurhan và Drawska.
Ở Ba lan không có một tổ chức rộng lớn liên kết cộng đồng người Hoa, như những tổ chức chúng ta biết ở Mỹ hoặc Anh. Chúng tôi thiết lập một mạng lưới quan hệ cá nhân (networking), không phải là một tổ chức, chúng tôi có thông tin liên lạc với người Hoa sống tại Ba lan. Phần lớn chúng tôi biết ai là Chen, ai là Zhang, con cái họ lớn đến đâu vv. plchinese.org là trang mạng lớn nhất dành cho người Hoa sống tại Ba lan, nhằm để trao đổi thông tin, chúng tôi liên lạc với những người Hoa khác hiện sống tại Ba lan qua chính trang mạng này (rất tiếc là trang mạng chỉ dùng tiếng Trung).
Tôi thường được bạn bè hỏi rằng chúng tôi có ăn mừng các ngày lễ đặc trưng cho văn hóa phương Tây, như Nô-en hay lễ Phục sinh không. Câu trả lời là: không. Lý do là chúng tôi không cảm thấy mình thuộc về văn hóa đó, nhưng chúng tôi vẫn sẵn sàng gặp gỡ bạn bè người Ba lan quanh bàn tiệc đêm Nô-en.
Tết Âm lịch là sự kiện quan trọng nhất đối với chúng tôi, thường là rơi vào tháng Một hoặc tháng Hai theo dương lịch, còn được gọi là Lễ hội Xuân và kéo dài 15 ngày. Đây là ngày lễ quan trọng nhất, báo hiệu mùa xuân đến, được ăn mừng tại khắp Trung quốc và nhiều nơi khác trên thế giới, những nơi có các "Khu phố Trung hoa/ Chinatown". Hàng năm, tại Anh, Hà lan hay Mĩ, cộng đồng người nhập cư Trung quốc ra đường, tổ chức biểu diễn múa sư tử, trình diễn nhào lộn và đốt pháo dây - hành động tượng trưng cho việc đuổi ma ám trước khi năm mới đến, và để bắt đầu lại từ đầu. Tất nhiên, quang cảnh ngoài đường chỉ là một phần của phong tục đón chào năm mới của chúng tôi, ngoài ra còn có nhiều truyền thống ẩm thực, tôn giáo, xã hội, tượng trưng, liên quan mật thiết đến các câu nói, chơi chữ tiếng Hoa - đáng tiếc là những điều này đang chìm dần vào quên lãng. Tôi nhận thấy cách đây không lâu rằng trong thời gian Lễ hội Xuân, người Hoa thật sự quên đi sự giận giữ và nỗi buồn để vui mừng trong những khoảnh khắc được nghỉ ngơi ngắn ngủi.
Vacsava không có khu phố có thể gọi là "Khu phố Trung Hoa/ Chinatown", nhưng điều này không có nghĩa là cộng đồng người Hoa ở đây đón xuân khác với người Hoa sống ở Lôn-đôn. Điểm khác biệt duy nhất là quy mô ăn mừng Tết nguyên đán. Tại Wółka Kosowska ở ngoại ô Vacsava có một trung tâm bán buôn quần áo và đồ dùng hàng ngày lớn nhất Đông Âu. Trung tâm này được gọi là "Trung tâm buôn bán Trung hoa". Tại đây, các buổi hòa nhạc, gặp gỡ giao lưu và bắn pháo hoa nhân dịp xuân về được tổ chức hàng năm và đó là địa điểm duy nhất tại Vacsava để trải nghiệm một phần nhỏ không khí vui tươi ngày Tết. Nhân dịp đó, chúng tôi cùng nhau đến dự bữa tiệc tất niên tại ĐSQ Trung quốc và mời bạn bè đến nhà hàng Trung hoa thưởng thức các món ăn truyền thống, rượu mạnh và karaoke.
Gặp gỡ trong bữa ăn là một nét quan trọng của văn hóa Trung quốc. Cùng nhau ăn uống tôn vinh giá trị gia đình. Nó gây dựng các mối ràng buộc, làm cho các thành viên trong gia đình xích lại gần nhau hơn, vì khi gia đình quây quần quanh bàn ăn là lúc gia đình đầy đủ nhất. Khi đó, "bếp lửa" gia đình được gìn giữ. Người Trung quốc không ưa việc ai đó trong nhà ăn uống ở nơi khác, vào lúc khác, khi họ có thể cùng nhau dùng bữa, vì thế mà chúng tôi rất ngạc nhiên khi thấy gia đình Ba lan không ăn cùng nhau - mẹ vẫn còn nấu nướng nhưng bố đã ăn trong phòng làm việc, con trai đang ở trong phòng riêng còn con gái thì đã ăn trước đó một tiếng.
Chúng tôi cũng có những nguyên tắc cư xử riêng trong lúc ăn uống. Nếu trong tương lai các bạn có dịp dùng bữa tối cùng khách mời từ Trung quốc trong nhà hàng Trung hoa, các bạn có thể nhớ những quy tắc rất đơn giản sau đây để ngay lập tức tạo ấn tượng tốt cho khách của mình. Đầu tiên, cùng nhau dùng bữa. Quan trọng là việc bữa ăn chỉ được bắt đầu khi tất cả mọi người có mặt đầy đủ, trừ khi chủ nhà cho biết đã có thể ăn. Lý do là để khi quay lại bàn, người cùng ăn không nhìn thấy các món ăn dang dở và vì thế mà làm hỏng không khí buổi tiệc. Tất nhiên là nếu ai đó đứng dậy khỏi bàn ăn để nói chuyện điện thoại cả nửa tiếng liền, thì không có lý do gì để đợi cả. Để thức ăn nguội mất làm gì:).
Nếu nhắc đến đũa thì có vài điều phải kiêng - không bao giờ được xếp chéo đũa hoặc "đụng đũa" với người cùng mâm, như khi cả hai người đều muốn gắp thức ăn cho mình (thức ăn được bày ở giữa bàn ăn để ai cũng có thể dễ dàng với tới, vì thế mà rất dễ mắc phải lỗi này). Điều này sẽ bị coi là sự vô ý, thậm chí thể hiện sự thù địch đối với người khác. Trong trường hợp đó, chỉ cần rút tay lại một chút đề nhường cho người kia là được.
Ngoài ra, người Hoa rất ưa việc rót đồ uống trên bàn cho những người cùng ăn. Ai cũng sẽ ngăn cản bạn, nói rằng không cần tiếp đồ uống đâu, rằng họ sẽ tự rót cho mình, nhưng các bạn hãy nhớ rằng đó chỉ là cách nói khéo. Trong trường hợp này, bạn phải tiếp tục "chơi" và rót cho họ.
Còn có nhiều quy tắc xã giao bên bàn ăn mà tôi sẽ không nhắc đến ở đây. Điều quan trọng nhất là, cũng giống như trong các dịp long trọng khác, cư xử lịch thiệp trước khách mời và cùng nhau tạo một không khí tích cực - vui tươi, thoải mái và đoàn kết. Chúng ta ăn tiệc cùng nhau chính là vì chúng ta bình đẳng. Đừng sợ rằng chúng ta có thể làm điều gì đó bất cẩn. Nếu như chúng ta không biết điều gì đó, hãy hỏi những người xung quanh. Thái độ cởi mở, lòng trung thực và tính hài hước là những ưu điểm quan trọng nhất quanh bàn ăn của người Hoa.
Ăn đồ Trung quốc ở đâu tại Vacsava?
Vacsava là thành phố đa văn hóa, nên ở đây có rất nhiều nhà hàng ẩm thực từ khắp nơi trên thế giới. Tuy vậy, ai cũng có lúc phải trả lời câu hỏi, ở đâu giữa vô vàn lời mời mọc có thể tìm được các món ăn nấu đúng cách của một nước nào đó. Tìm được câu trả lời cho ẩm thực Trung quốc còn khó hơn khi có rất nhiều quán bar Việt nam dễ gây nhầm lẫn, hoặc các quán ăn kiểu "cả châu Á ở đây". Dưới đây là danh sách các nhà hàng do người Trung quốc mở tại Vacsava và nhà hàng do người Trung quốc làm đầu bếp.
• „Nowy Shanghai/ Thượng hải mới”, phố Sobieskiego 18, Wilanów; www.nowyshanghai.pl
• „China Garden/ Vườn Trung Hoa”, phố Kazachska 1, Wilanów; www.chinagarden.pl
• „Pekin/ Bắc Kinh”, phố Senatorska 27, Śródmieście; www.restauracjapekin.pl
• „Cesarski pałac/ Lâu đài Thượng đế”, phố Senatorska 27, Śródmieście; www.cesarskipalac.com
• „Canton/ Quảng đông”, phố Smocza 1, Wola; www.canton.warszawa.pl
• „Chinatown/ Khu phố Trung hoa”, Śródmieście, Wola, Ochota; www.chinatown.pl
• „Hong Kong House/ Nhà Hồng Kông”, phố Filtrowa 70, Ochota; www.hongkonghouse.pl
• „Bliss Garden/ Vườn An lạc ”, phố Twarda 42, Wola; www.blissgarden.pl
Trà
Người Ba lan uống rất nhiều trà. Điều này có thể được khẳng định bởi chính các quan sát của cá nhân tôi, cũng như qua số liệu thống kê. So với các dân tộc Châu Âu khác, Ba lan đứng ở vị trí thứ ba trong số các quốc gia có mức tiêu thụ trà nhiều nhất trong năm tính theo đầu người. Nhưng chúng ta biết gì về trà? Hay nói cách khác, trà là gì?
Người Ba lan coi trà như một đồ uống đại trà, dùng cốc giấy uống trà mỗi khi vội vã, điều phần nào có thể coi là mạo phạm. Trà là đồ uống tinh hoa, đòi hỏi sự kiên nhẫn và yên bình khi thưởng thức. Món trà đắt tiền không những chỉ đem lại lợi ích về sức khỏe, mà còn có thể làm cho ta cảm nhận được phong cách sống đang chúng ta đang thiếu trong thời đại hiện nay: sự yên bình, sự chìm lắng, khoảnh khắc để suy tư.
Rất tiếc là ở Ba lan rất khó tìm được trà ngon. Đó không phải do người Ba lan không có nhu cầu thưởng thức trà ngon, mà là vì người bán trà cho rằng không ai muốn trả giá cao hơn cho những món trà đích thực. Tôi có lời khuyên cho những ai quan tâm đến các loại trà đắt tiền, hãy đến quán trà "Same fusy/ Toàn là bã trà" tại Thành cổ, hay đọc blog hay nhất về trà Trung quốc mà tôi được biết là morzeherbaty.pl.
Anthony Chiu
Người Hoa, sống tại Vacsava đã 20 năm. Nhà dịch thuật, sinh viên quản trị kinh doanh và marketing tại Trường Đại học Tài chính và Quản trị Vacsava (Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie), một người nghiện trà ngon.
