TTL to skrót od pierwszych liter nazwisk trzech wybitnych fotografików litewskich: Gintautasa Trimakasa, Remigijusa Treigysa i Alvydasa Lukysa. To nieformalna grupa-nie-grupa, artystów zaprzyjaźnionych, współgrających, wystawiających czasami wspólnie od 2002 roku, ale przede wszystkim pracujących indywidualnie. Swoje prace zaprezentują w Litewskim Centrum. Wystawa TTL w Litewskim Centrum to prawdziwie 'mocne uderzenie' – pokaz jednej z najważniejszych i najciekawszych nieformalnych grup fotografików litewskich. Posłużę się przykładem muzycznym: wystawa TTL to taki „koncert trzech tenorów” fotografii z Litwy – na najwyższym, wirtuozerskim poziomie wykonawczym, ale i bardzo różnorodny, pełen zaskoczeń i nieoczywisty, gdyż operujący na granicy fotografii i innych dyscyplin sztuki.
[ Krzysztof Stanisławski, kurator wystawy ]


Gintautas Trimakas jest profesorem fotografii wileńskiej Akademii, wychowawcą i nauczycielem młodych fotografików. Jestem pewien, że uczy ich przede wszystkim odwagi w eksperymentowaniu, w szukaniu nowych horyzontów. Sam daje najlepszy przykład. To artysta poszukujący, analizujący światło, przedmioty, fotografowane w bliższych i dalekich planach, ale i eksperymentujący z samym materiałem filmowym: błoną filmową lub papierem światłoczułym. Od początku swojej twórczości tworzy zazwyczaj serie prac, nieraz bardzo rozbudowane, a także zestawia je w swoiste instalacje fotograficzne (zwłaszcza monumentalny „Czarny anioł” („Black Angel”) z 1996 r., albo „Transfixed”, 2002, czy serie z ostatnich dwóch lat). Jest fotografem strukturalistą i abstrakcjonistą, gdyż pomimo tego, że zazwyczaj punktem wyjścia jego fotogramów jest konkret: przedmiot, drzewo lub fragment pejzażu, to jednak poprzez konceptualne operowanie skalą, multiplifikację, zestawianie w bloki, owe realistyczne w istocie fotografie stają się częścią rozbudowanych kompozycji abstrakcyjnych.
W niektórych eksperymentach posuwa się dalej, rezygnując z realnego obrazu, a nawet w ogóle z aparatu fotograficznego, dokumentując np. proces stopniowego i nierównomiernego ciemnienia papieru fotograficznego.

Drugim filarem nieformalnej grupy TTL jest kownianin, absolwent wileńskiej Akademii, pracujący i mieszkający w Kłajpedzie, również profesor tamtejszego oddziału Akademii – Remigijus Treigys. Fotografik eksperymentator, ale w ramach TTL najbliższy klasycznemu medium fotograficznemu, choć z pewnością jego techniki nie można uznać za prostą czy oczywistą, to technika zastawiająca pułapki na odbiorcę. Fotografuje krajobrazy i architekturę w sposób bliski malarstwu, stosując szlachetne i skomplikowane techniki z pogranicza fotografii i grafiki. Pisała o nim polska krytyczka Marta Smolińska-Byczuk, redaktorka kwartalnika „Artluk”: „Panoramiczny format, białe kreski i plamy na powierzchni zdjęcia, poetyka bliska malarstwu oraz przedstawienia architektury w płytko zamkniętej lub rozmywającej się przestrzeni jawią się jako podstawowe środki wyrazu Remigijusa Treigysa. (…) „Zanieczyszczenia" nie powstały na fotografowanej architekturze, to także nie padający grubymi płatkami śnieg - to celowo wykonane rysy na negatywie, dzięki którym fotografia objawia się jako fotografia; jako język świadomy tkwiących w nim walorów, gwarantujących takie ukazanie wycinka rzeczywistości, by zaczął on przekazywać znaczenia bogatsze, bardziej nasycone i bardziej skondensowane - prawdziwsze - niż byłaby to w stanie uczynić sama rzeczywistość” (Marta Smolińska-Byczuk, „Świat niespełnionych obietnic”, w: „Remigijus Treigys – Fotografia”, Galeria Fotografii PF, Poznań 2005).

Alvydas Lukys jest jednym z najwybitniejszych i najszerzej znanych na świecie fotografików litewskich, wykładowcą i od ponad 10 lat dziekanem Wydziału Fotografii i Nowych Mediów wileńskiej Akademii Sztuk Pięknych, wychowawcą pokoleń litewskich fotografików i artystów video, odnoszących sukcesy w całej Europie. Brał udział w większości krajowych i międzynarodowych prezentacji współczesnej fotografii Litwy i krajów bałtyckich, niektórych był kuratorem. Kilkakrotnie wystawiał w Polsce – współpracował m. in. z legendarną Galerią Foto-Medium-Art Jerzego Olka we Wrocławiu (zorganizował także wystawę Olka w Wilnie). Reprezentuje nurt fotografii konceptualnej i strukturalnej, nic więc dziwnego, że jego drogi zeszły się kiedyś z Foto-Medium-Art, jednym z najaktywniej działających w skali międzynarodowej ośrodków propagujących i dokumentujących dokonania tego typu w latach 80. i 90.
Lukys analizuje przedmiot, jego strukturę, fakturę, barwę (choć pozornie tworzy prace monochromatyczne), co więcej analizuje przestrzeń wokół przedmiotu – to strefa nie tylko dopełniająca, ale całkowicie równorzędna. Tworzy piękne, wysmakowane fotogramy, przedstawiające przedmioty codziennego użytku w powszedniej scenerii, która sprawia wrażenie sceny wizualnego teatru wyobraźni artysty. Nierzadko stosuje w swoich zdjęciach efekty światłocienia, stąd jednoznaczne skojarzenia z malarstwem, potęgowane jeszcze formą prezentacji – ostatnio najczęściej na płótnie i blejtramach. Przedmioty, które wybiera od 25 lat, na bohaterów swoich prac, znajdował na plaży (cykl „Rzeczy z morza”, 1988-89), na ulicy („Rzeczy z ulicy”), w nadmorskich chałupach (krucyfiksy z cyklu „Krikštai z Nidy”, 1987-91), ostatnio zaś w pracowni malarskiej lub atelier fotograficznym (cykl „Koniec”, od 1992 do dziś).


Wystawa TTL w warszawskim Centrum Litewskim powstała przy współpracy z Centrum oraz Galerią Meno parkas z Kowna. Jej kuratorami są: Krzysztof Stanisławski, polski krytyk sztuki oraz Arvydas Žalpys, litewski artysta i dyrektor galerii Meno parkas. To trzecia odsłona projektu East Europe Art Meetings, zainicjowanego w 2007 r. w Galerii Sztuki Współczesnej w Domu Pracy Twórczej w Wigrach na suwalszczyźnie. Celem projektu jest organizacja wystaw i publikacja katalogów, poświeconych wybitnym artystom współczesnym z Litwy w Polsce i z Polski na Litwie, a w przyszłości także prezentacje twórców łotewskich, ukraińskich i białoruskich.


Litewskie Centrum
Al. Ujazdowskie 12

www.lietuva.pl