Społeczność Żydowska, choć w statystykach niewielka, bo w spisie powszechnym z 2002 roku tylko 397 Warszawiaków (na 1 055 w całym kraju) przyznało się do przynależności do tej mniejszości narodowej, jest bardzo aktywna i silnie podzielona wewnątrz.
W Warszawie działają:

• Gmina Wyznaniowa Żydowska (ul. Twarda 6, www.warszawa.jewish.org.pl) podaje, że ma ponad 500 pełnoletnich członków oraz 1500 osób, na rzecz których świadczy różnego rodzaju usługi. Działalność gminy podzielić można na cześć świecką (pomoc społeczna, wydarzenia kulturalne, klub młodzieżowy i seniora itd.) i religijną (działają kongregacje żydów ortodoksyjnych i od niedawna konserwatywnych).
• Dla osób niezwiązanych, a zainteresowanych społecznością, zwłaszcza pomoc społeczna może być ciekawą instytucją. Zostając wolontariuszem pomocy społecznej pomaga się starszym pokoleniom członków gminy, co daje niepowtarzalną okazję dowiedzenia się o przedwojennym świecie żydowskim, ale również o jego wojennych i powojennych losach (wolontariat@jewish.org.pl).
• Inną ciekawą propozycją jest chór żydowski (www.clil.pl).
• Beit Warszawa (ul. Wiertnicza 113, koło jedynego meczetu w mieście) liczy sobie około 140 członków. Jest społecznością reformowaną, organizuje prawie co tydzień ciekawe dyskusje, koncerty i grupy samokształceniowe (www.beit.org.pl).
• Chabad (ul. Słomińskiego 19/508, koło Arkadii) jest odziałem międzynarodowej organizacji ortodoksyjnej liczącej w naszym kraju kilkudziesięciu członków. W swojej pracy koncentruje się na działalności religijnej.
• Żydowska Ogólnopolska Organizacja Młodzieżowa (ZOOM) w całej Polsce ma około 200 członków i koncentruje się na działalności na rzecz studentów, imprezach i obozach letnich i zimowych, czasem organizuje też szabaty i bierze udział w spotkaniach z grupami zagranicznymi (www.zoom.edu.pl).
• B’nei B’rith Polska jest międzynarodową organizacją zdelegalizowaną przed wojną jako organizacja masońska, a reaktywowana we wrześniu 2007. Za granicą prowadzi przede wszystkim działalność filantropijną, walczy też z antysemityzmem.
• Centrum im. Schorra prowadzi wykłady samokształceniowe i lekcje hebrajskiego (www.schorr.edu.pl).
• Centrum Badań nad Zagładą Żydów przy Uniwersytecie Warszawskim publikuje, organizuje dyskusje i prowadzi własne badania nt. zagłady (www.holocaustresearch.pl).
• Otwarta Rzeczpospolita walczy z przejawami dyskryminacji opartej na religii, narodowości i kolorze skóry (www.or.org.pl)
• Żydowski Instytut Historyczny (ul. Tłomackie 3/5) jest instytucją naukowo badawczą. W Instytucie jest też miejsce na ekspozycje poświęcone Gettu Warszawskiemu i sztuce sakralnej. Prowadzi też księgarnię, gdzie znajdziemy przede wszystkim opracowania historyczne poświęcone Żydom (www.jewishinstitute.org.pl).

Mapa Żydowskich miejsc w Warszawie:

• Twarda 6 - tu znajduje się większość instytucji Żydowskich.
• Synagoga – otwarta codziennie od 9:00 do 20:00. Zwiedzanie kosztuje 6 zł. Udział w modlitwach jest za darmo J
• Sklep koszerny – jedyny sklep w Polsce, na zakupy przyjeżdżają tu nawet goście z Białorusi i zachodniej Ukrainy. Niestety ceny są dość wysokie, a asortyment niewielki.
• Bat-Buk (u Tamary) - jedyna w Polsce koszerna kawiarenka, w podziemiach Białego Budynku. Czynna od poniedziałku do piątku w godzinach 12.00-19.00. Można tu poplotkować, zakosztować domowej kuchni albo zagrać w bilard.
• Księgarnia – Biały Budynek 1p, w redakcji miesięcznika Midrasz znajduje się największa Żydowska internatowa księgarnia. Co prawda nie jest to prawdziwa księgarnia i książki nie są ustawione tak jak w tradycyjnej księgarni, ale za to można przyjść i zobaczyć co się kupuje. Pełna oferta księgarni dostępna jest na stronie www.midrasz.pl/_new/ksiegarnia.php.
• Sienna 55 - w podwórku zachował się ostatni fragment muru getta. Obok niego jest Punkt Informacji Turystycznej. Można tu dostać foldery informacyjne i mapki żydowskich miejsc w stolicy oraz kupić pamiątki. Punkt działa od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00-17.00.
• 21 tabliczek oznaczających granice getta – które wmurował Urząd Miasta. Znajdują się m.in. przy skrzyżowaniu ulic Żelaznej i Chłodnej, gdzie stała słynna drewniana kładka, w murze Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej czy skwerze na przedłużeniu ul. Bohaterów Getta (dawnych Nalewek), gdzie była jedna z bram prowadzących do Getta. Niektóre lokalizacje mogą się jednak wydać zaskakujące, jak np. ściana Pałacu Kultury i Nauki przy wejściu do Teatru Studio.
• Cmentarz na Okopowej to jedna z największych nekropoli żydowskich w Europie, znajduje się tu około 200 000! nagrobków. Jest to obowiązkowy punkt zwiedzania dla każdego zwiedzającego Warszawę. Zwiedzać go można od poniedziałku do czwartku w godzinach 10.00-17.00 (w miesiącach jesienno-zimowych do zmroku), w piątki w godzinach 9.00-13.00, w niedziele od 11.00 do 16.00. W soboty (szabas) oraz w dni świąt żydowskich cmentarz jest nieczynny. Od zwiedzających pobierana jest niewielka opłata (4 zł). Na stronie www.cemetery.jewish.org.pl w sposób łatwy i szybki można poszukać znajomych lub rodziny pochowanej na cmentarzu.
• Cmentarz Bródnowski – chyba najbardziej zapomniane miejsce Żydowskie Warszawy. Znajduje się przy Rondzie Żaba. Jest przykładem skomplikowanej historii Żydów w naszym mieście. Cmentarz został założony za czasów króla Poniatowskiego w 1780 roku. Zniszczony przez nazistów i komunistów, którym służył za kamieniołom. Nagrobki (macewy) były wywożone na różnego rodzaju budowy, posłużyły do budowy dróg i utwardzania lotnisk. Po dzień dzisiejszy z nagrobków z tego cmentarza zbudowane są pergole w Parku Praskim im. Szypowskiego. Obecnie macewy nadal leżą ułożone w stos, tak jakby miały być jutro załadowane na ciężarówki. W płocie liczne są dziury, a furtki są wyłamane przez okolicznych mieszkańców korzystających z cmentarza jako parku do zabaw i wyprowadzania psów - tak więc wejść można bez przeszkód (aby uszanować pamięć zmarłych, panów prosimy o nakrycie głowy).
• Pomnik bohaterów getta - na Pl. Bohaterów Getta stoi w miejscu, gdzie 19 kwietnia 1943 roku doszło do pierwszych starć między powstańcami a Niemcami.
• Miła 18 - niewielkie wzgórze zwane potocznie kopcem Anielewicza jest w rzeczywistości usypanym z ruin grobowcem, miejscem śmierci ponad stu osób. Bojowników Żydowskiej Organizacji Bojowej, którzy otoczeni przez Niemców niczym legendarni obrońcy Masady popełnili zbiorowe samobójstwo. Zginą tu m.in. przywódca powstania w Getcie - Mordechaj Anielewicz.
• Umschlagplatz - niepozorny pomnik na ul. Stawki upamiętnia blisko 300 000 Żydów wywiezionych na śmierć do Treblinki.

Kultura
W Warszawie działa Teatr Żydowski (Pl. Grzybowski 12/16). Można w nim zobaczyć takie przedstawienia jak: „Skrzypek na dachu”, „Między dniem a nocą. Dybuk” i „Tradycja” (nowość w teatrze). Co pewien czas wystawiane są sztuki o tematyce Żydowskiej, takie jak „Ostatni Żyd w Europie”, grana od początku roku w Teatrze na Woli. W Warszawie często też wystawia offowe sztuki Paweł Passini, nominowany w tym roku do paszportów Polityki.
Co roku odbywają się dwa konkurujące ze sobą festiwale filmów: Międzynarodowy Festiwal Żydowskie Motywy i - mniej udany - Warszawski Festiwal Filmów o Tematyce Żydowskiej. Filmy, które wygrywają na Festiwalach czasem są komercyjnie wyświetlane w kinach - tak było z „Meduzami” i „Przyjeżdża orkiestra”. Natomiast „Beaufort” o wojnie w Libanie był nielegalnie kopiowany i sprzedawany na Stadionie X-lecia.

Co roku odbywają się też inne cykliczne wydarzenia obchodzone lub fetowane przez całą społeczność. Mają one najczęściej charakter martyrologiczny lub religijny (brak dokładnych dat świąt wynika z tego że są one „ruchome”):

• Styczeń
• Luty
• Marzec

Połowa miesiąca to święto Purim – na koniec karnawału społeczność świętuje uratowanie Żydów przed pogromem w Persji. Wszyscy obowiązkowo się przebierają, również rabin :)

Obchody ekscesów antysemickich w 1968 r. Obchodzone przez złożenie kwiatów pod tablicą wmurowaną na Dworcu Gdańskim, z którego Polacy pochodzenia Żydowskiego odjeżdżali za granicę.

• Kwiecień

Międzynarodowy Festiwal Żydowskie Motywy (www.warsawjff.ant.pl).

Święto Pesach – na cześć wyjścia Żydów z Egiptu. W czasie tego święta zajadamy się macą.

19 kwietnia - obchody powstania w Getcie Warszawskim. Marek Edelman prowadzi kilkuset zgromadzonych spod pomnika bohaterów Getta na Umschlagplatz.

Koniec miesiąca to „Marsz Żywych” - młodzież wraz z Polskami i Żydami z całego świata jedzie do Oświęcimia, aby pokazać, że mimo holokaustu nadal żyjemy.

• Maj

W połowie miesiąca odbywają się Dni Książki Żydowskiej, których organizatorem jest Stowarzyszenie Midrasz, a targi odbywają się na ul. Twardej 6. Towarzyszą im liczne wydarzenia kulturalne, koncerty, wystawy, dyskusje.

15 maja to rocznica powstania państwa Izrael, obchodzona piknikiem na ul. Twardej 6.

• Czerwiec

Święto Szawuot upamiętniające nadanie tory Mojżeszowi. W tę noc Żydzi na całym świecie spotykają się w synagogach, aby wspólnie studiować Torę.

• Lipiec

Rocznica pogromu w Jedwabnem – warszawska społeczność jedzie, aby złożyć kwiaty pod pamiątkowym obeliskiem.

• Sierpień

19 sierpnia - marsz pamięci i modlitwy w Otwocku. W rocznicę likwidacji Getta mieszańcy organizują pochód z zapalonymi światłami z rampy na bocznicy kolejowej w pobliżu dworca PKP, czyli z miejsca otwockiego Umschlagplatzu do miejsca rozstrzeliwań otwockich Żydów.

• Wrzesień

Chyba najlepiej znane warszawiakom wydarzenie - Festiwal „Warszawa Singera”. Festiwal kultury Żydowskiej odbywa się na ul. Próżnej, w czasie festiwalu organizatorzy próbują odtworzyć atmosferę przedwojennej Żydowskiej prowincji z kresowych miasteczek – sztetli (www.festiwalsingera.pl).

• Październik

• Listopad

9 listopada - rocznica Kristallnacht (Nocy Kryształowej), czyli pogromu w Niemczech w 1938 roku, od którego datuje się początek prześladowań Żydów w III Rzeszy. Najczęściej upamiętniany poprzez dyskusje akademickie. Czasem odbywają się „zadymy” z udziałem anarchistów.

Warszawski Festiwal Filmów o Tematyce Żydowskiej (www.wjff.pl).

• Grudzień

Święto Świateł – Chanuka, upamiętnia cud po zniszczeniu Świątyni Jerozolimskiej przez Rzymian, kiedy to ostała się mała ilość oliwy do potrzymania ognia na Chanukii świeczniku świątynnym, lecz dzięki cudowi oliwy starczyło na osiem dni. Sympatyczne święto obchodzone przez Gminę Żydowską na pl. Grzybowskim przez Chabad pod PKiN.

W Warszawie mieści się kilka redakcji: miesięcznik „Midrasz” i dwumiesięcznik „Słowo Żydowskie”, oba dystrybuowane są przez Empiki. Bogato przedstawia się oferta w Internecie, godne polecenia są informacyjne strony: www.fzp.net.pl, www.jewish.org.pl i tworzona przez krakowskie Stowarzyszenie „Znak” - www.znak.org.pl oraz mailowa lista informacyjna „Wieść gminna” informująca po polsku i czasem po angielsku o tym, co słychać w świecie żydowskim w Warszawie. Zapisać się na nią można wysyłając mail na adres: wiesc.gminna@ozzl.org.pl. Ciekawy jest też newsletter prowadzony przez emigrantów marcowych w Danii (yeruham.montanario@oncable.dk).
Nie można też zapomnieć o Hebrajskiej Redakcji Polskiego Radia (www.polskieradio.eu/zagranica/il) - program ten jako jedyny w Europie nadawany jest w języku hebrajskim.

Dla tych, którzy chcą się czegoś więcej dowiedzieć o świecie żydowskim jest strona prowadzona przez Instytut Adama Mickiewicza: www.diapozytyw.pl i bardzo ciekawy www.izrael.badacz.org. Natomiast dla tych, co interesują się historią Warszawy, warto polecić stronę www.um.warszawa.pl/zmh i www.warszawa.getto.pl oraz świetną poświęconą Żydowskim cmentarzom w całej Polsce www.kirkuty.xip.pl.


Jak szukać korzonków
Przed wojną w Polsce żyło około 3 mln osób narodowości Żydowskiej, stanowili 11% wszystkich obywateli Polskich. Liczy się, że w Polsce wojnę przeżyło 200 000 Żydów. Wielu z nich wyemigrowało, a inni, którzy postanowili pozostać w Polsce - najczęściej asymilowali się. Zmieniali nazwiska, chrzcili siebie i dzieci, zrywali z tradycją i postanawiali, że dla własnego bezpieczeństwa i bezpieczeństwa potomnych przestaną być Żydami. Inni uważali, że skoro doszło do Holokaustu, to Boga nie ma. Wszystko to sprawia, że wielu Polaków ma świadomie lub nie pochodzenie Żydowskie, a ponad połowa obecnych członków społeczności wychowała się w polskich, często katolickich, domach, w których bardzo często pochodzenie przodków było skrzętnie ukrywaną tajemnicą. Dziś, kiedy pokolenie wojenne odchodzi, dzieci i wnukowie często odkrywają w rodzinnych pamiątkach pozostawionych przez dziadków dokumenty świadczące o Żydowskim pochodzeniu. Gdy znajdziesz takie dokumenty, więcej o historii rodzinnej możesz dowiedzieć się w archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego (ul. Tłomackie 3/5). Istnieje tam specjalny program genealogiczny prowadzony przez Annae Przybyszewska-Drozd (laudergen@jewish.org.pl). Pomocna może być też strona internetowa www.jewishgen.org.