W tym tygodniu, Żydzi z całego świata świętują święto „Chanuka”. Trwające 8 dni „Święto Machabeuszów” jest podróżą w czasie, która nas prowadzi od starożytnej Grecji, przez Polskę, aż do dzisiejszych największych stadionów w Europie. Jak to jest możliwe? Oto historia święta:
Historia zaczyna się w drugim wieku p.n.e. Ziemia Judei, w której mieszkała wtedy większość ludność Żydowska, od kilkudziesięciu lat była pod władzą dynastii Seleucydów (spadkobiercy Aleksandra Wielkiego). Był to tolerancyjny i popularny rząd, od którego lokalna żydowska ludność dostała kulturalną i religijną autonomię. Wymarzona współpraca działała aż do dojścia do władzy Antiocha IV, znanego w żydowskiej tradycji jako „Antioch Zły”. Antioch IV najechał Jerozolimę i zakazał żydowskich praktyk religijnych, a co najgorsze dla społeczności żydowskiej – plądrował wielką Świątynię (centrum życia duchowego żydowskiego w tamtych czasach) i poświęcił ją Zeusowi. Dla Żydów było to za dużo, i oni postanowili walczyć o wielokulturowy charakter ich miejsca zamieszkania.
Powstanie wybuchło w roku 167 p.n.e, pod przywództwem rodziny Machabeuszów. Mimo ogromnej różnicy sił między wojskiem Seleucydzego, a małymi żydowskimi jednostkami, w roku 164 p.n.e. udało się Machabeuszom odzyskać władzę nad Jerozolimą, oczyścić i ponownie poświęcić Świątynię. To wydarzenie jest źródłem święta Chanuka, innymi słowy – „parapetówka Świątyni”.
Historia święta Chanuka odzyskała szczególnie ważny status wraz ze wzrostem popularności ruchu syjonistycznego, na przełomie dziewiętnastego i dwudziestego wieku. Powstanie Machabeuszów stało się symbolem uwolnienia narodowego i kulturowego Żydów od obcych władz i przykładem dla ruchu syjonistycznego, którego celem było powstanie państwa żydowskiego w Izraelu. Jedna z najważniejszych organizacji sportowo-kulturowych żydowskich, Maccabi (heb. „Machabeusz”), brała swoją nazwę właśnie od tej historii. Celem organizacji było promowanie aktywności sportowej i kulturowej żydowskiej, z naciskiem na język hebrajski i na żydowską tożsamość kulturalno-narodową. Dla członków organizacji, Machabeusze stanowili wzór wysportowanego, silnego Żyda – takiego, jakiego chcieli naśladować.
Kluby „Maccabi” były znane na całym świecie – także w Polsce. W Lwowie, w Krakowie i w Warszawie powstały „Żydowskie Towarzystwa Gimnastycznie Makabi”. Warszawski Makabi został założony w 1915 r., i był największy z Polskich oddziałów klubu. Pod jego nazwą aktywne były drużyny piłki-nożnej (grała w polskiej lidze „A” w latach 1928-1933), lekko-atletyki, pływania, siatkówki, koszykówki i boksu.
Dziś, nazwa „Maccabi” jest znana dla wielbicieli sportu z całego świata. Makabi Warszawa nadal działa w postaci amatorskiego klubu, ale najbardziej znane są drużyny Maccabi z Tel-Awiwu: drużyna piłkarska gra w tym sezonie w europejskiej „lidze mistrzów” razem z drużynami jak Chelsea Londyn i Dynamo Kijów. Koszykarska drużyna jest wielokrotnym mistrzem Europy (ostatni raz zdobiła puchar Europy w sezonie 2013-2014), i kilka razy grała też z Polskimi drużynami – podczas ostatniej wizyty w Polsce, dokładnie 3 lata temu, pokonała drużynę Prokom Gdynię 89-73.
A co ze świętem Chanuka? Dalej jest dziś świętowane, a nie tylko przez fanów piłki nożnej: otóź święto dużo nas uczy o wadze wolności, tolerancji i praw mniejszości. Historia Machabeuszów nie jest tylko historią narodowego odrodzenia, lecz trwającym przykładem tego, jak ważne jest by szanować i zapewnić prawa wszystkich obywateli do własnej tradycji.
Daniel Słomka
Powstanie wybuchło w roku 167 p.n.e, pod przywództwem rodziny Machabeuszów. Mimo ogromnej różnicy sił między wojskiem Seleucydzego, a małymi żydowskimi jednostkami, w roku 164 p.n.e. udało się Machabeuszom odzyskać władzę nad Jerozolimą, oczyścić i ponownie poświęcić Świątynię. To wydarzenie jest źródłem święta Chanuka, innymi słowy – „parapetówka Świątyni”.
Historia święta Chanuka odzyskała szczególnie ważny status wraz ze wzrostem popularności ruchu syjonistycznego, na przełomie dziewiętnastego i dwudziestego wieku. Powstanie Machabeuszów stało się symbolem uwolnienia narodowego i kulturowego Żydów od obcych władz i przykładem dla ruchu syjonistycznego, którego celem było powstanie państwa żydowskiego w Izraelu. Jedna z najważniejszych organizacji sportowo-kulturowych żydowskich, Maccabi (heb. „Machabeusz”), brała swoją nazwę właśnie od tej historii. Celem organizacji było promowanie aktywności sportowej i kulturowej żydowskiej, z naciskiem na język hebrajski i na żydowską tożsamość kulturalno-narodową. Dla członków organizacji, Machabeusze stanowili wzór wysportowanego, silnego Żyda – takiego, jakiego chcieli naśladować.
Kluby „Maccabi” były znane na całym świecie – także w Polsce. W Lwowie, w Krakowie i w Warszawie powstały „Żydowskie Towarzystwa Gimnastycznie Makabi”. Warszawski Makabi został założony w 1915 r., i był największy z Polskich oddziałów klubu. Pod jego nazwą aktywne były drużyny piłki-nożnej (grała w polskiej lidze „A” w latach 1928-1933), lekko-atletyki, pływania, siatkówki, koszykówki i boksu.
Dziś, nazwa „Maccabi” jest znana dla wielbicieli sportu z całego świata. Makabi Warszawa nadal działa w postaci amatorskiego klubu, ale najbardziej znane są drużyny Maccabi z Tel-Awiwu: drużyna piłkarska gra w tym sezonie w europejskiej „lidze mistrzów” razem z drużynami jak Chelsea Londyn i Dynamo Kijów. Koszykarska drużyna jest wielokrotnym mistrzem Europy (ostatni raz zdobiła puchar Europy w sezonie 2013-2014), i kilka razy grała też z Polskimi drużynami – podczas ostatniej wizyty w Polsce, dokładnie 3 lata temu, pokonała drużynę Prokom Gdynię 89-73.
A co ze świętem Chanuka? Dalej jest dziś świętowane, a nie tylko przez fanów piłki nożnej: otóź święto dużo nas uczy o wadze wolności, tolerancji i praw mniejszości. Historia Machabeuszów nie jest tylko historią narodowego odrodzenia, lecz trwającym przykładem tego, jak ważne jest by szanować i zapewnić prawa wszystkich obywateli do własnej tradycji.
Daniel Słomka